Nijedan prvak nije upisan ove godine u Osnovnoj školi "Vidoe Podgorec" u selu Kolešino u Severnoj Makedoniji, u strumičkoj opštini Novo Selo, koja ima 16 naselja i oko 11.500 stanovnika, prema popisu iz 2021. godine.
Ni u okružnim školama u selima Mokrijevo i Mokrino nema upisanih prvaka.
"Ovo je prvi put da se nijedno dete nije upisalo u prvi razred u ovoj školi. Prošle godine smo imali 36, prethodnu godinu bila su 32 učenika. Smanjenje broja prvaka je posledica masovnog odlaska pre pet ili šest godina. Ti roditelji, čija bi deca sada trebalo da budu u prvom razredu, odlazili su uglavnom u Švajcarsku. Međutim, u poslednje tri godine emigracija je smanjena, zahvaljujući tome što smo pokrenuli veliki investicioni ciklus sa švajcarskim kompanijama, tako da već imamo ljude koji se vraćaju iz Švajcarske i Nemačke i žele da rade u opštini", rekao je za RSE Đorđe Božinov, gradonačelnik Novog Sela.
Novo Selo je rekorder u zemlji po smanjenju broja učenika iz godine u godinu, za 57 odsto u poslednjih deset školskih godina (2014/15 - 2023/24), pokazuje istraživanje o broju učenika u osnovnom i srednjem obrazovanju koje je prošle godine objavio Centar za građanske komunikacije.
Školsko zvono danas je označilo početak nove školske 2025/2026. godine za ukupno 245.000 učenika. Od njih, 177.800 je upisano u osnovne, a 67.200 u srednje škole.
Poređenja radi, prošle 2024/2025. godine bilo je 180.627 učenika osnovnih škola, pokazuju podaci Državnog zavoda za statistiku. To znači da ove godine u osnovnim školama ima skoro 2.800 učenika manje nego prošle godine.
U srednjem obrazovanju, zabeleženo je minimalno povećanje od oko pedeset učenika u odnosu na prošlogodišnjih 67.143, ali je i dalje niži nego školske 2023/2024. godine kada je bilo 67.278 srednjoškolaca.
Demografi kažu da se broj učenika smanjuje zbog emigracije i pada stope nataliteta.
Manje prvaka u velikim opštinama
Broj prvaka je smanjen i u drugim opštinama – u Prilepu ove godine je upisano 75 prvaka, dok ih je prošle godine bilo 127.
U Velesu je ove godine u prvi razred upisano 556 prvaka, što je 101 učenik manje nego prošle godine. Opštinsko veće je odlučilo da školsku godinu počne odeljenjima s manjim brojem učenika od zakonski propisanog minimuma od najmanje 20 učenika. Formirana su i odeljenja s dva-tri učenika. I ovde je glavni razlog emigracija.
Kada je reč o srednjem obrazovanju, situacija je gora. Tu je broj učenika smanjen u čak 73 opštine, uključujući i Grad Skoplje u celini. U apsolutnim brojkama, najveći pad broja srednjoškolaca je u Skoplju i u skoro svim velikim gradovima – Tetovu, Strugi i Kičevu, pa sve do Strumice, Gostivara, Kumanova i Štipa.
Za samo 10 godina, broj učenika u osnovnim i srednjim školama u zemlji smanjen je za 10 odsto, odnosno 27.000, pokazuje istraživanje Centra za građanske komunikacije.
U toj deceniji, broj učenika osnovnih škola smanjen je za 10.000, a broj učenika srednjih škola smanjen je za više od 17.000 učenika.
Ako Novo Selo ima najveći pad učenika osnovnih škola, kad je reč o srednjim školama rekorder je Pehčevo, gde je za deset godina zabeležen pad od čak 83 odsto broja učenika u srednjem obrazovanju.
Broj nastavnika, s druge strane, raste u osnovnom obrazovanju, dok je došlo do blagog smanjenja u srednjem obrazovanju.
Mladi odlaze, stanovništvo stari
Prema popisu iz 2021. godine, u Severnoj Makedoniji ima više osoba starijih od 65 godina (315.331) nego mlađih od 14 godina (311.347). Ovakva je situacija u 52 od ukupno 80 opština. Većina njih je u istočnom regionu.
"Prešli smo sve te granice odraslog stanovništva. U budućnosti će se taj broj još više povećati. Naša zemlja je već u dubokoj demografskoj starosti. A projekcije koje se prave za stanovništvo do 2050. pokazuju da će 30 odsto stanovništva biti starije od 65 godina“, rekao je statističar Dončo Gerasimovski za RSE.
Podaci u periodu između dva popisa od 2002. do 2021. godine pokazuju da je broj stanovnika u Severnoj Makedoniji smanjen za više od 200.000.
Zbog smanjenog broja učenika, postoji rizik od zatvaranja škola u nekim ruralnim područjima. Ministarstvo prosvete i nauke je objavilo da je u toku projekat optimizacije škola. Ideja je da tamo gde ima više dece, a postoji još jedna centralna škola dva kilometra dalje, ta deca budu prebačena u centralnu školu.
Udžbenici, veštačka inteligencija, obrazovni asistenti
Ministarka prosvete i nauke Vesna Janevska je na konferenciji za novinare 30. septembra obavestila da su uslovi nastave poboljšani u nekoliko škola, a inkluzija je podignuta zapošljavanjem povećanog broja obrazovnih asistenata u osnovnom obrazovanju i prvi put u srednjem obrazovanju.
"Druga školska godina zaredom počinje s udžbenicima za sve učenike. Postoje potpuno novi udžbenici za sedmi razred u osnovnom obrazovanju i za prvi razred u srednjim školama, zbog primene novih nastavnih planova i programa, i najavljujem da će ovaj proces obnavljanja nastavnog sadržaja imati kontinuitet. Prvi put posle sedam godina, učenici će dobiti i udžbenike na stranim jezicima – engleskom, francuskom, nemačkom i italijanskom", rekla je Janevska.
Premijer Hristijan Mickoski, koji je govorio na svečanom početku nove školske godine u Osnovnoj školi "Kiril Pejčinović" u Kiseloj Vodi, rekao je da će prvi put posle sedam godina svi učenici imati udžbenike na vreme.
"Ovo je korak napred i veoma važno dostignuće. Želim da se izvinim roditeljima za prethodne godine, ali i da im obećam da ćemo putem veštačke inteligencije razgovarati o budućnosti i izazovima koje nam ona donosi", rekao je Mickoski.
Počev od ove školske godine počinje implementacija novog elektronskog dnevnika, u koji će nastavnici moći da se prijave i popune podatke u bilo kom trenutku.
Jedna od većih inovacija je to što veštačka inteligencija (AI) ulazi u nastavu. Janevska je rekla da je pripremljen sveobuhvatni priručnik za obrazovanje i za nastavnike i za učenike, s jasnim uputstvima za etičko i efikasno korišćenje novih tehnoloških alata u obrazovne svrhe.
Ove školske godine, pored 1.346 obrazovnih asistenata u osnovnim školama, prvi put će obrazovnu pomoć dobiti i učenici srednjih škola s posebnim obrazovnim potrebama. Njima će pomagati 130 obrazovnih asistenata.
Prvi put je uvedeno i formalno obrazovanje za decu koja su hospitalizovana duže od tri nedelje, što znači da više neće izostajati s nastave.